φιλοκαλια - κεφαλαια

Προσευχή  Για την Νηστεία  Για την Εργασία  Για την  Εξομολόγηση  Για τον Γάμο  Για την Θεία Κοινωνία

Για τη Φιληδονία   Ἀββᾶς  Ἀγάθων  /  Ἅγιος  Ἐφραίμ  /  Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος  /Ὅσιος Μάρκος ὁ  Ἀσκητής  /  Ὅσιος Νεῖλος ὁ  Ἀσκητής  /  Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς  /  Ἅγιος Μάξιμος ὁ  Ὁμολογητής  /  Ὅσιος Θαλάσσιος ὁ Λίβυος  /  Ὅσιος Θεόδωρος  Ἐδέσσης     Ἀββᾶς  Ἀγάθων   ΕΝΑΣ ΑΔΕΛΦΟΣ συμβουλεύθηκε τὸν ἀββᾶ  Ἀγάθωνα γιὰ τὴν πορνεία. Κι ἐκεῖνος τοῦ εἶπε      - Πήγαινε, ρίξε τὴν ἀδυναμία σου μπροστὰ στὸν Θεὸ καὶ θὰ βρεῖς ἀνάπαυση.[1]          Ἅγιος  Ἐφραίμ   ΑΛΛΟΤΕ πάλι ὅταν πέρναγε ἀπὸ τὴν πόλη ὁ  Ἐφραίμ, κάποιος φαίνεται πὼς ἔβαλε μιὰ πόρνη νὰ τὸν παρασύρει σὲ σαρκικὲς σχέσεις ἤ κι ἂν δὲν τὸ κατάφερνε, τουλάχιστον νὰ τὸν κάνει νὰ ὀργισθεῖ, γιατὶ ποτὲ κανεὶς δὲν τὸν εἶχε δεῖ νὰ θυμώνει. Κι ἐκεῖνος τῆς λέει      -  Ἀκολούθησέ με. Καὶ ἀφοῦ πλησίασε σ᾽ ἕνα μέρος ποὺ ἦταν συγκεντρωμένος πολὺς κόσμος τῆς εἶπε      -  Ἔλα ἐδῶ νὰ κάνουμε αὐτὸ ποὺ θέλεις.  Ἐκείνη ὅμως βλέποντας τὸν κόσμο τοῦ λέει      - Δὲν εἶναι ντροπὴ νὰ τὸ κάνουμε μπροστὰ σὲ τόσο κόσμο; Κι ἐκεῖνος τῆς λέει      -  Ἂν ντρεπόμαστε τοὺς ἀνθρώπους πολὺ περισσότερο πρέπει νὰ ντρεπόμαστε τὸν Θεὸ ποὺ βλέπει καὶ ὅσα κρύβονται στὸ σκοτάδι.[2]       Ἅγιος Κασσιανὸς ὁ Ρωμαῖος   ΠΡΕΠΕΙ ΛΟΙΠΟΝ σύμφωνα μὲ τὰ λόγια τοῦ Κυρίου νὰ καθαρίζουμε πρῶτα τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ποτηριοῦ καὶ τοῦ πιάτου γιὰ νὰ καθαρίσει καὶ τὸ ἐξωτερικό.[3] Γι᾽ αὐτὸ ἀκριβῶς, ἂν νοιώθουμε τὴν ἀνάγκη, ὅπως τὸ εἶπε ὁ  Ἀπόστολος, νὰ πολεμήσουμε σωστὰ καὶ νὰ στεφανωθοῦμε[4] νικώντας τὸ ἀκάθαρτο πνεῦμα τῆς πορνείας, δὲν πρέπει νὰ στηριζόμαστε στὴ δική μας δύναμη καὶ ἄσκηση ἀλλὰ στὴ βοήθεια τοῦ κυρίου μας καὶ Θεοῦ. Γιατὶ τὸ πνεῦμα αὐτὸ δὲν πρόκειται νὰ σταματήσει νὰ πολεμάει τὸν ἄνθρωπο παρὰ μόνο ὅταν αὐτὸς πιστέψει πραγματικὰ ὅτι γιατρεύεται καὶ ἀνεβαίνει στὸ ὕψος τῆς ἁγνείας ὄχι μὲ τὴ δική του φροντίδα καὶ τοὺς δικούς του κόπους ἀλλὰ μὲ τὴ βοήθεια καὶ τὴν προστασία τοῦ Θεοῦ. Τὸ κατόρθωμα αὐτὸ ὑπερβαίνει τὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου, καὶ κατὰ κάποιο τρόπο, ὅποιος ἔχει νικήσει τοὺς ἐρεθισμοὺς καὶ τὶς ἡδονὲς τῆς σάρκας ἐγκαταλλείπει τὸ σῶμα του.  Ἑπομένως δὲν εἶναι δυνατὸν ὁ ἄνθρωπος μὲ τὰ δικά του φτερὰ (γιὰ νὰ τὸ πῶ ἔτσι) νὰ πετάξει πρὸς αὐτὸ τὸ ὑψηλὸ καὶ οὐράνιο βραβεῖο τῆς ἁγιοσύνης καὶ νὰ μιμηθεῖ τοὺς ἀγγέλους, ἂν δὲν τὸν σηκώσει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴ γῆ καὶ τὴ λάσπη. Γιατὶ καμμιὰ ἄλλη ἀρετή, ὅσο ἡ σωφροσύνη, δὲν κάνει τοὺς ἀνθρώπους, μολονότι ἔχουν σάρκα, νὰ μοιάζουν μὲ τοὺς πνευματικοὺς ἀγγέλους. Μ᾽ αὐτὴ τὴν ἀρετὴ ὅπως λέει ὁ  Ἀπόστολος, μποροῦν ἐνῶ ἀκόμη ζοῦν στὴ γῆ νὰ ἔχουν τὸ πολίτευμα στοὺς οὐρανούς.[5] Μποροῦμε νὰ καταλάβουμε ἂν κατακτήσαμε τελείως τὴν ἀρετὴ αὐτή, ἂν δοῦμε πὼς ἡ ψυχή μας δὲν εὐχαριστιέται μὲ καμμιὰ εἰκόνα αἰσχρῆς φαντασίας στὸν ὕπνο. Γιατὶ παρόλο ποὺ κάτι τέτοιο δὲν θεωρεῖται ἁμαρτία, ἀποδεικνύει ὅμως ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι ἄρρωστη καὶ δὲν ἔχει ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὸ πάθος τῆς πορνείας.  Ἔτσι, πρέπει νὰ καταλάβουμε ὅτι αὐτὲς οἱ αἰσχρὲς φαντασίες ποὺ βλέπουμε στὸν ὕπνο μας φανερώνουν τὴν ἀμέλεια καὶ τὴν ἀσθένειά μας· τὴν ἀρρώστεια ποὺ κρύβεται στ᾽ ἀπόκρυφα τῆς ψυχῆς μας τὴ φέρνει στὸ φῶς ἡ ρεύση ποὺ συμβαίνει τὴν ὥρα ποὺ κοιμόμαστε. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ γιατρὸς τῶν ψυχῶν μας ἔβαλε τὸ φάρμακο στὰ ἀπόκρυφα τῆς ψυχῆς, ὅπου ἤξερε ὅτι βρίσκονται οἱ αἰτίες τῆς ἀρρώστειας καὶ εἶπε, “ὅποιος βλέπει γυναίκα καὶ τὴν ἐπιθυμεῖ ἤδη μοίχευσε μαζί της μέσα στὴν καρδιά του·[6] δὲν θεραπεύει τόσο τὴ λαγνεία τῶν ματιῶν ὅσο τὴν ψυχὴ μέσα μας, ἐπειδὴ αὐτὴ δὲν χρησιμοποιεῖ ὅπως πρέπει τὰ μάτια ποὺ ὁ Θεὸς μᾶς ἔδωσε γιὰ τὸ καλό μας.  Ἔτσι καὶ ἡ σοφὴ Παροιμία δὲν λέει “μὲ κάθε τρόπο πρόσεχε τὰ μάτια σου” ἀλλὰ “μὲ κάθε τρόπο πρόσεχε τὴν καρδιά σου,”[7] βάζοντας τὸ φάρμακο τῆς προσοχῆς σ᾽ ἐκείνη ποὺ χρησιμοποιεῖ ὅπως θέλει τὰ μάτια.[8]          Ὅσιος Μάρκος ὁ  Ἀσκητής   Η ΚΑΡΔΙΑ ποὺ ἀγαπάει τὶς ἡδονὲς γίνεται φυλακὴ καὶ ἀλυσίδα τῆς ψυχῆς τὴν ὥρα τοῦ θανάτου·  ἡ φιλόπονη καρδιὰ εἶναι πόρτα ἀνοιχτή.[9]   ΑΙΤΙΑ ΚΑΘΕ ΚΑΚΙΑΣ εἶναι ἡ κενοδοξία καὶ ἡ ἡδονή· ὅποιος δὲν τὰ μίσησε αὐτὰ δὲν μπορεῖ νὰ νικήσει τὰ πάθη του.[10]   ΜΗΝ ΠΕΙΣ ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ κυνηγάει τὶς ἡδονὲς ὁ φτωχὸς ἐπειδὴ δὲν ἔχει τὰ μέσα· γιατὶ μπορεῖ κανεὶς μὲ τὴ σκέψη του καὶ μόνο νὰ κυνηγάει ἀκόμα πιὸ ἄθλια τὶς ἡδονές.[11]   Ο ΦΙΛΗΔΟΝΟΣ λυπᾶται μὲ τὶς ἐπικρίσεις καὶ τὰ βάσανα ἐνῶ ὁ φιλόθεος μὲ τοὺς ἐπαίνους καὶ τὴν καλοπέραση.[12]         Ὅσιος Νεῖλος ὁ  Ἀσκητής   ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ὅτι βρίσκεσαι κοντὰ στὸν Θεό, νὰ φυλάγεσαι ἀπὸ τὸν δαίμονα τῆς πορνείας. Γιατὶ ξέρει καλὰ νὰ ἐξαπατᾶ, εἶναι ὁ πιὸ φθονερὸς καὶ ζητάει νὰ ἐκμηδενίσει τὴν κίνηση καὶ τὴν καθαρότητα τοῦ νοῦ σου, ὥστε νὰ καταφέρει νὰ τὸν ἀποσπάσει ἀκόμα κι ἀπ᾽ τὸν Θεό, ὅταν ὁ νοῦς εἶναι κοντά Του μὲ εὐλάβεια καὶ φόβο.[13] ΕΦΟΣΟΝ προσέχεις τὴν ὀμορφιὰ τοῦ σώματος καὶ ὁ νοῦς ἐνδιαφέρεται γιὰ τὶς σωματικὲς ἀπολαύσεις, ποτὲ δὲν εἶδες τὸν τόπο τῆς προσευχῆς καὶ εἶναι μακριὰ ἀπὸ ΄σένα ὁ μακάριος δρόμος της.[14]     ΤΟ ΝΑ ΒΑΔΙΖΕΙ κανεὶς μὲ τὴν κοιλιὰ εἶναι ἀλήθεια ὅτι σημαίνει τὴν ἡδονή, ἐπειδὴ αἰτία ὅλων σχεδὸν τῶν ἡδονῶν εἶναι ἡ κοιλιά.  Ὅταν αὐτὴ γεμίσει ἀκολουθοῦν δυνατὲς ἐπιθυμίες καὶ γιὰ τὶς ἄλλες ἡδονές· ὅταν ὅμως εἶναι ἄδεια οἱ ἐπιθυμίες εἶναι πιὸ ἥμερες καὶ σταθερές. (...)  Ὁ φιλήδονος λοιπὸν περπατάει μὲ τὴν κοιλιὰ ἀφοῦ ὁλόκληρος γέρνει στὴν ἀπόλαυση καὶ τὶς ἡδονές. Αὐτὸς ποὺ μόλις ἀρχίζει νὰ ζεῖ μὲ ἀρετὴ ἀφαιρεῖ τὸ λίπος τῆς κοιλιᾶς ἀποφεύγοντας τὶς τροφὲς ποὺ παχαίνουν.  Ἐκεῖνος ποὺ βελτιώνεται στὴν ἐνάρετη ζωὴ καθαρίζει τὸ ἐσωτερικὸ τῆς κοιλιᾶς, καὶ ὁ τέλειος καθαρίζει ὁλόκληρη τὴν κοιλιὰ ἀπορρίπτοντας τελείως ὅ,τι ξεπερνάει τὰ ἀπολύτως ἀπαραίτητα. Ταιριάζει πάρα πολὺ λοιπὸν ἡ φράση “θὰ περπατᾶς μὲ τὸ στῆθος καὶ τὴν κοιλιά”, γιατὶ ἡ ἡδονὴ δὲν χαρακτηρίζει ἐκείνους ποὺ στέκονται ὄρθιοι καὶ ἤρεμοι ἀλλὰ ὅσους ἔχουν πάθη καὶ εἶναι γεμάτοι ταραχή. Καὶ πιὸ κοντὰ στὸ πάθος τῆς γαστριμαργίας εἶναι τὸ σεξουαλικό.  Ἔτσι καὶ ἡ φύση γιὰ νὰ δείξει τὴν ὁμοιότητά τους τοποθέτησε τὰ γενετήσια ὄργανα κάτω ἀπὸ τὴν κοιλιά, δείχνοντας μὲ τὴν ἐγγύτητα τὴ συγγένεια. Ἂν εἶναι ἀσθενικὸ τὸ γενετήσιο πάθος αὐτὸ ὀφείλεται στὴν κοιλιὰ ποὺ εἶναι ἄδεια, κι ἂν εἶναι ἰσχυρὸ καὶ ἔντονο, ἀπὸ τὴν κοιλιὰ πέρνει τὴ δύναμή του.[15]         Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς   ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ καὶ ὁρισμὸς τῆς ἁγνότητας εἶναι ἡ ἕνωση μὲ τὸν Θεό.[16]         Ἅγιος Μάξιμος ὁ  Ὁμολογητής   ΑΝ Η ΨΥΧΗ εἶναι ἀνώτερη ἀπ᾽ τὸ σῶμα καὶ ἀσύγκριτα ἀνώτερος ἀπὸ τὸν κόσμο ὁ Θεὸς ποὺ τὸν δημιούργησε, ἐκεῖνος ποὺ προτιμάει τὸ σῶμα ἀπ᾽ τὴν ψυχὴ καὶ τὸν κόσμο ἀπ᾽ τὸν δημιουργὸ Θεό, δὲν διαφέρει σὲ τίποτα ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες.[17]   Η ΕΜΠΑΘΗΣ ἐπιθυμία σβήνει ἢ ὅταν περικυκλώσει τὰ ἀντικείμενά της καὶ τὰ νοιώσει μικρὰ γι᾽ αὐτήν, ἢ ὅταν πάψει νὰ τὰ ἐκτιμάει νοιώθοντας ἀποστροφὴ γιὰ τὴν αἰσχρότητα καὶ τὴν ἀσχήμια τους· τὰ δύο αὐτὰ γεννοῦν τὸν κορεσμό.  Ὁ Θεὸς ἐπειδὴ εἶναι ἄπειρος στὴ φύση του καὶ πολύτιμος, μεγαλώνει χωρὶς ὅρια τὴν ἐπιθυμία ἐκείνων ποὺ κοινωνοῦν μαζί Του καὶ τὸν ἀπολαμβάνουν.[18]       Ὅσιος Θαλάσσιος ὁ Λίβυος   ΑΚΗΔΙΑ εἶναι ἡ ἀδιαφορία τῆς ψυχῆς.  Ἀδιαφορεῖ ἡ ψυχὴ ὅταν εἶναι ἄρρωστη ἀπὸ φιληδονία.[19]       Ὅσιος Θεόδωρος  Ἐδέσσης   ΜΕΡΙΚΟΙ ΕΙΧΑΝ τὴν ἀπορία τί ἀπὸ τὰ δύο συμβαίνει, ἡ ἰδέα προκαλεῖ τὰ πάθη ἢ τὰ πάθη τὴν ἰδέα, γιατὶ ἄλλοι ἰσχυρίζονται τὸ ἕνα καὶ ἄλλοι τὸ ἄλλο.῾Η δική μου γνώμη εἶναι πὼς τὰ πάθη προκαλοῦν τὶς ἰδέες.  Ἂν δὲν εἶχε ἡ ψυχὴ τὰ πάθη δὲν θὰ τὴν ἐνοχλοῦσαν οἱ πονηρὲς ἰδέες.[20]    [1] Γεροντικόν, κα΄ [2] Γεροντικόν, γ΄ [3] Ματθ. 23,26 [4] Β΄ Τιμ. 2,5 [5] Φιλιπ. 3,20 [6] Ματθ. 5,28 [7] Παροιμ. 4,23 [8] Πρὸς Κάστορα ἐπίσκοπον: περὶ τοῦ πνεύματος τῆς πορνείας καὶ τῆς ἐπιθυμίας τῆς σαρκός. [9] Περὶ νόμου πνευματικοῦ, 20 [10]  Ἔνθ. ἀν., 99 [11] Περὶ τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, 143 [12]  Ἔνθ. ἀν., 192 [13] Περὶ προσευχῆς, 90 [14]  Ἔνθ. ἀν., 152 [15] Λόγος ἀσκητικός, εἰς: Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν,  Ἀθῆναι 1982, σσ. 222-3. [16]  Ὅροι, 8 [17] Περὶ ἀγάπης κεφαλαίων ἑκατοντὰς πρώτη, 7 [18] Περὶ διαφόρων ἀποριῶν τῶν ἁγίων Διονυσίου καὶ Γρηγορίου, PG 91, 1089b [19] Περὶ ἀγάπης καὶ ἐγκρατείας ἑκατοντὰς τρίτη, 51 [20] Κεφάλαια ψυχωφελῆ, 14